شاید با شنیدن حماسه ۹ دی به یاد حماسه بصیرتی و اجتماع مردم ایران در ۹ دی ۸۸ در پاسخ به فتنه همان سال بیفتیم اما مردم شهرستان مذهبی آستانه‌اشرفیه، در ۹ دی ۵۷ در پاسخ به اقدامات رژیم طاغوتی پهلوی طلایه‌دار حماسه‌آفرینی بصیرتی شدند.
سعید شفیعی: روز نهم دی ماه شاید برای ملت ایران یادآور آن حماسه عظیم سال ۸۸ و آن اتفاقات تاریخی مردمان قم، مشهد، تهران و چند شهر دیگر در سال ۸۸ باشد اما کمتر کسی از حماسه ۹ دی سال ۵۷ در شهرستان آستانه‌اشرفیه و آن دلاورمردی‌ها چیزی می‌داند، زیرا آن اتفاق زیاد برای نسل جدید بازگو نشده است.
در نهم دی ماه سال ۱۳۵۷ در ادامه اعتراضات نیروهای انقلابی به رژیم پهلوی، مأموران شهربانی آستانه‌اشرفیه، تعداد زیادی از مغازه‌های واقع در هسته مرکزی این شهرستان مذهبی را به آتش کشیدند که در نهایت منجر به تسخیر شهربانی توسط نیروهای انقلابی و تسلط آنان بر شهر شد. در این واقعه شهر به مدت سه شبانه روز توسط انقلابیون اداره شد.
در دوران رژیم طاغوت، شهرستان آستانه‌اشرفیه به واسطه وجود مرقد مبارک حضرت سلطان سید جلال‌الدین اشرف (ع) و روحانیون مبارز از جمله آیت‌الله ضیایی به کانون فعالیت‌های انقلابیون گیلان به‌خصوص شهرستان‌های شرقی این استان تبدیل شده بود.
در دوران مبارزات با رژیم ستم شاهی، مسجد جامع آستانه‌اشرفیه محل تجمع نیروهای انقلابی بود و این مسجد هسته اصلی تحرکات انقلابی در آن زمان بود و محل و قرار بسیاری از سخنرانی‌ها و تجمعات اعتراض‌آمیز از همین مکان به گوش افراد می‌رسید.
با توجه به مذهبی و سیاسی بودن آستانه‌اشرفیه، نیروهای ساواک، گارد شاهنشاهی و شهربانی نگاه خاصی به این شهر داشته و همواره شاهد حکومت نظامی‌های بسیار در این شهر بودیم.
در نهم دی ماه سال ۱۳۵۷ مقرر شده بود یک تجمع اعتراض‌آمیز نسبت به رژیم پهلوی در صحن حضرت سلطان سید جلال‌الدین اشرف (ع) برگزار شود؛ اما از صبح همان روز، شهرستان آستانه‌اشرفیه به واسطه حضور بسیار مأموران حکومتی و شهربانی کاملاً امنیتی و ملتهب شده بود.
لحظه به لحظه بر حضور تجمع‌کنندگان و مردمان معترض افزوده می‌شد و آنان با سر دادن شعارهایی نسبت به عملکرد رژیم منحوس پهلوی اعتراض کردند که در نهایت شدت اعتراضات، موجب شد تا نیروهای شهربانی، گارد شاهنشاهی و ساواک وارد عمل شده و با مردم درگیر شوند.
بعد از درگیری میان نیروهای امنیتی با مردم و شلیک گاز اشک آور، شهر به حالت حکومت نظامی و خالی از سکنه در آمد، مأموران رژیم پهلوی و گارد شاهنشاهی که به هدف خود یعنی متفرق کردن معترضین رسیده بودند، از این فرصت نهایت استفاده را کرده و به منظور انتقام گرفتن از انقلابیون، ۷۰ باب مغازه که در زمین‌های اطراف حرم مطهر حضرت سلطان سید جلال الدین اشرف(ع) واقع شده و نیز محل سکونت حضرت آیت‌الله ضیایی «خانه صاحب‌الزمانی» را به آتش کشیده و خسارات زیادی را به مردم شهر و کسبه وارد کردند.
اداره ۳ روزه آستانه‌اشرفیه توسط انقلابیون
رضا دوست جلالی یکی از مبارزین با رژیم ستم شاهی که نقش مهمی در اتفاقات ۹ دی سال ۱۳۵۷ در آستانه‌اشرفیه داشت می‌گوید: «آتش زدن ۷۰ مغازه در آستانه‌اشرفیه و محل زندگی آیت‌الله ضیایی سبب شد تا خشم مردم و انقلابیون به جوش آمده و در نهایت در اقدامی انقلابی مقر کلانتری و شهربانی شهر آستانه‌اشرفیه تسخیر و حضرت آیت‌الله ضیایی را به مکان دیگری منتقل کردیم.»
پس از تسخیر شهربانی توسط انقلابیون، شهرستان آستانه‌اشرفیه از ۹ دی سال ۵۷ به مدت سه شبانه‌روز به دست مبارزین با رژیم پهلوی افتاد و مأمورین ساواک جرأت ورود به شهر را نداشته و یا در محل شهربانی خود را حبس کرده بودند.
دوست جلایی در این خصوص می‌گوید: «در این سه روز تأمین امنیت مردم، فراهم آوردن مایحتاج اولیه شهروندان بر عهده نیروهای انقلابی بود ولی به دلیل سرمای زیاد، مشکل سوخت‌رسانی هم در شهر وجود داشت و مردم که با انقلابیون همراه بودند، به یکدیگر کمک می‌کردند تا شرایط به‌خوبی سپری شود.»
پس از تسخیر شهر، هیچ فردی جز زوار حرم مطهر حضرت سلطان سید جلال الدین اشرف(ع) اجازه ورود و خروج به شهر را نداشت و همین امر منجر به سوءاستفاده نیروهای ساواک شد.
آتش‌زدن ۷۰ مغازه توسط ساواک
به گفته دوست‌جلالی یکی از مبارزین دوران انقلاب در آستانه‌اشرفیه، مأموران شهربانی و ساواک از این فرصت استفاده کرده و در صبح روز ۱۲ دی ماه ساعت ۱۱ صبح با چند اتوبوس و در پوشش زائر وارد شهرستان آستانه‌اشرفیه شدند.
دوست جلالی می‌گوید: «نیروهای انقلابی در آستانه‌اشرفیه تصور حضور نیروهای ساواک در این شهر را نمی‌کردند. نیروهای ساواک حوالی ظهر که شروع به پاک‌سازی منازل و مناطق مختلف کردند و با آتش‌زدن ۷۰ باب مغازه جوانان انقلابی را مشغول خاموش‌کردن منازل مردم کرده و در نهایت پس از سه شبانه‌روز امنیت شهر را در دست گرفتند و ما به شهرهای اطراف از جمله رودبنه گریختیم.»
یکی از نکات جالب در خصوص مبارزات مردم شهرستان آستانه‌اشرفیه با رژیم ستم شاهی، حساس بودن نیروهای ساواک به آیت‌الله ضیایی بود. در آن دوران در تعداد شهرهای کمی از جمله قم و مشهد نماز جمعه برگزار می‌شد و شهرستان مذهبی آستانه‌اشرفیه هم جزو محدود شهرهای برپا کننده نماز جمعه بود و آیت‌الله ضیایی در خطبه‌های نماز جمعه خود همواره انتقادات تندی را علیه رژیم پهلوی مطرح می‌کرد و هرچه زمان می‌گذشت این روحانی عالم به رهبر مبارزه با رژیم طاغوت در بخش‌های شرقی و غربی استان گیلان معرفی شد و به همین دلیل مأموران امنیتی پهلوی، منزل این عالم برجسته را آتش زدند.
این حماسه آفرین ۹ دی سال ۵۷ می‌گوید: «آستانه‌اشرفیه از جمله محدود شهرهایی بود که در آن دوران در آن نماز جمعه توسط روحانی مبارز آیت‌الله ضیایی برگزار می‌شد، از این رو مسجد جامع و منزل آیت‌الله ضیایی مأمن مبارزان با رژیم پهلوی بود.»
در طی این واقعه شهرستان آستانه‌اشرفیه سه تن از شهروندان خود را تقدیم انقلاب کرد که شهیدان حسین پرندک، شهید رمضان‌پور و شهید کاظم جعفرپور از شهدای این واقعه و ۲ تن از دیگر مبارزان انقلابی این شهر مرحوم حسن فامیل ربیعی و علی خردادی به‌افتخار جانبازی نائل آمدند.
بدون شک حماسه ۹ دی سال ۵۷ در شهرستان آستانه‌اشرفیه یک قیام بی‌نظیر در تاریخ انقلاب اسلامی است که باید نسل به نسل منتقل شده و از فراموشی این روز تاریخی در شهرستان آستانه‌اشرفیه جلوگیری کرد.